IJzertekort herkennen

Wat is ijzer?

IJzer is een essentieel mineraal dat een belangrijke rol speelt in het lichaam. Essentieel betekent dat het lichaam het niet zelf kan maken en het uit het dieet moet worden gehaald. IJzer is onder andere een onderdeel van hemoglobine, de substantie in rode bloedcellen die zuurstof van de longen naar alle cellen en organen in het lichaam brengt. Als het lichaam een tekort aan ijzer heeft, kan het niet genoeg gezonde rode bloedcellen maken en kan zuurstof niet goed worden vervoerd. Zonder een gezonde hoeveelheid rode bloedcellen krijgt je lichaam niet genoeg zuurstof en dan word je moe. IJzer is ook belangrijk voor het immuunsysteem. Het is van groot belang om het ijzergehalte op het juiste niveau te houden: niet te weinig maar ook niet teveel.

Wat zijn de misverstanden over ijzer?

Iedereen weet dat ijzer belangrijk is, maar niet iedereen weet dat teveel gevaarlijk kan zijn. De Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) voor mannen boven de 51 jaar is 9 mg per dag en 8 mg per dag voor vrouwen. De inname van ijzer wordt onveilig geacht vanaf 50-75 mg per dag. Het lichaam kan overtollig ijzer niet wegwerken. Het teveel stapelt zich op en dat kan ernstige gevolgen hebben, zoals hart-problemen of beschadiging van de lever. Het lichaam kan de verwerking van ijzer wel aanpassen aan de behoefte. Bij een lage hoeveelheid ijzer in je lichaam wordt het efficiënter opgenomen dan bij een teveel. Het is van groot belang om eerst via een bloedtest vast te stellen of er sprake is van een ijzertekort voordat iemand supplementen gaat gebruiken. Pas ook op voor multi-vitamines, die soms ijzer bevatten.

Hebben ouderen en zieken meer ijzer nodig?

Er zijn verschillende oorzaken voor een ijzertekort: inadequaat dieet, slechte opname van voedingsstoffen in de dunne darm en bloedverlies. Vrouwen hebben na de menopauze minder ijzer nodig dan daarvoor. Maar aangezien ouderen over het algemeen kleinere hoeveelheden eten, en soms ook met minder voedingswaarde, kunnen er tekorten optreden. Opname van vitaminen en mineralen kan ook achteruitgaan naarmate we ouder worden. Er zijn daarnaast bepaalde ziekten, zoals maagzweren, waarbij sprake is van bloedverlies waardoor een ijzertekort kan ontstaan. Het lichaam recyclet het ijzer uit oude rode bloedlichaampjes. Bij bloedverlies levert ook deze recyclefunctie minder ijzer op. In principe geldt er geen hogere ADH van ijzer voor zieken, maar mocht iemand bloedverlies hebben geleden door een ziekte of een operatie, dan is het een goed idee om inname van ijzer in de gaten te houden.

Wat zijn de klachten bij een ijzertekort?

Mensen met een ijzertekort hebben vaak last van vermoeidheid, lethargie en kortademigheid. Uiterlijk kan iemand bleek zien, droge, breekbare nagels hebben en pijnlijke ingescheurde mondhoeken. Al voordat er sprake is van echte bloedarmoede kan ijzertekort het gedrag beïnvloeden. Mensen worden ongemotiveerd en in het algemeen minder fit. IJzertekort kan worden verward met motivatie en gedragsproblemen.

Klachten bij een overschot aan ijzer?

Het is niet gebruikelijk dat er een overschot aan ijzer ontstaat uit het dieet alleen. Een teveel aan ijzer ontstaat soms door een genetische aanleg (hemo-chromatose) of door een overdosis aan supplementen. De symptomen van een teveel aan ijzer lijken op die van een tekort: apathie, vermoeidheid en lethargie. Daarbij komen constipatie, misselijkheid, zwarte ontlasting, maagzuur, diarree en infecties. Dat laatste komt doordat bacteriën goed gedijen in een ijzerrijke omgeving. Op de lange termijn kunnen hart- en leverproblemen optreden en ontstaat een verhoogd risico op bepaalde kankersoorten en diabetes.

Welke voeding moet je mijden bij een ijzertekort en welke voedingsmiddelen zijn juist goed?